YENİŞEHİR KİTAPLARI

Kişilerin yakın çevrelerinde olan olaylara karşı tutumu ile genel alanda meydana gelen olaylara bakış açılarında her zaman farklılıklar görülür. Özellikle yakın çevremizde yaşanan ya da yaşanmış olanlar daha da bir dikkatimizi çeker. Durum tarih konusunda da bu şekilden öte değildir. Birçoğumuz genel tarihi sıkıcı görürken söz konusu yakın çevremizin tarihi olduğu vakit konulara farklı bir ilgi ile yaklaşırız. Aslında bunun nedeni yerel tarihte kendimizden, ailemizden, bildik tanıdık çevremizden bir şeyler ile karşılaşmış olmamızdır.

Tarih bizim geçmişle aramızda bir köprü, geleceğe baktığımız da bir ufuktur aslında. Geçmişle olan köprülerimiz ne kadar sağlam kurulursa; geleceğe attığımız adımlarda o derece sağlam olur.

Her gün daha fazla göçe sahne olan yaşadığımız kentlerde özellikle son dönemlerde farklı kültür, farklı geçmişten gelen insanlar ile iç içe yaşamaya başladık. Bu aşamada tarihimize olan bağımızı kopardığımız takdirde geçmişteki ananemiz, kültürümüzün dejenerasyona uğraması kaçınılmaz bir durumdur. Geçmişimizi görebilmemizde gerek ailemiz, gerek mahallemiz gerek şehrimizden başlayan yerel tarihimizi bilmekten geçer.

Biz Türkler tarih yapmak kadar tarih yazmakta her ne kadar üst çıtalarda olmasak da son dönemlerde yapılan çalışmalar bu alanda umut vermektedir. Yenişehir yerel tarihini ortaya çıkması amacıyla on - on beş yıl öncesine kadar ciddi çalışmalar yapılmamış olmasına rağmen bugün bu alanda ki kaynak sayıları her geçen gün artmaktadır.

Yerel tarihin genel tarih ilmine bir basamak olduğunu düşünerek gelecekte daha detaylı araştırmalara girişecek olan araştırmacılar için ve kentini çevresini yakından tanımak isteyenler için Yenişehir konulu kitapların tanıtımını yapmak ve bir şehir kaynakçası oluşturabilmek açısından gelin Yenişehir için yazılan kitaplara göz atmaya çalışalım.
Yaşı 40'in üzerinde olan ve Yenişehir'de okuyan birçok öğrencinin o yıllar için tek Yenişehir kitabı olarak bildiği bir kitap. Yenişehirli öğretmenlerin 1961 yılında "Yakın Çevrenin İncelenmesi" konusunu kendilerine görev olarak üstlenmeleri ve o tarihte Yenişehir'de bulunan ilköğretim müfettişi M. Ekrem Taşkın'ın teşvikiyle başlar. 1963 yılında Öğretmenler Derneği yayınlarından 1 no'lu kitap olarak yayınlanır. 48 sayfadan ibaret olan "Yenişehir" kitabı İstanbul'da Sıralar Matbaasında 5.000 adet bastırılır ve ilçedeki tüm öğrenci ve halka satışı yapılır. Kitabın coğrafya metinlerini Sabri Günay, Mustafa Akıncı, Osman Yaşar, tarih metinlerini Macide Şarman, Özdemir Şarman, Arif Oruç, tarihi şahsiyetler metinlerini Piri Ateş, Fuat Cingil, tarihi eserler metinlerini Sadettin Semizoğlu, Halil Güler, Kamil Sezer, Gülsen Gençoğlu, komşu kasaba ve şehirlerle ilgili iktisadi ve zirai durum metinlerini Mustafa Efe, Mehmet Güler, Mehmet Erim, Milli Eğitim metinlerini Tahsin Bölüm, toplumsal hayat metinlerini Fuat Cingil, Arif Oruç, H. Hüseyin Şahin, foklar metinlerini Reha Dayal yazar. 55 yıl önce idealist öğretmenler tarafından hazırlanıp yayınlanan bu kitap uzun bir dönem Yenişehir hakkında tek kaynak kitap olma özelliğini taşır.
Yenişehir hakkında hazırlanıp basılan ilk kitaptan otuz iki sene sonra yine idealist emekli bir öğretmen olan Özdemir Şarman tarafından 1996 yılında yeni bir çalışma yayınlanır. Kendisini Yenişehir çalışmaları ile hatırlayacağımız Özdemir Şarman’ın “Tarihte Yenişehir” isimli kitabı Ata Ofset Matbaacılık'dan 124 sayfa olarak okuyucu ile buluşur. Bir tarihçi olmamasına rağmen gönlündeki Yenişehir sevgisini şehir araştırmalarına yönlendiren Şarman’ın bu kitabı ile yerel tarih araştırmaları da bir ivme kazanmış olur.

Özdemir Şarman’ın ikinci kitabı Osmanlı Devleti’nin kuruluşunun 700. yılı kapsamında 2001 yılında yayınlanır. Yayınlandığı dönem açısından yerel tarih bazında önemli derece de bir kaynak olarak kütüphanelerimize giren “Bursa Yenişehir 1301-2001” isimli bu kitap 115 sayfa olarak Minevra Ofset tarafından basılır.

2002 yılında Bursa araştırmaları ile adından çokça bahsettiren, Bursa tarihi dendiğinde adını mutlaka duyduğumuz Raif Kaplanoğlu tarafından hazırlanan “Yenişehir Köyleri” isimli kitap yayınlanır. Kaplanoğlu tarafından Eylül-2001 tarihinde yayınlanan “Bursa Ansiklopedisi I (Yer Adları)” isimli kitapta yer alan Yenişehir köylerinin tarihçelerinin bir araya toplanıp yayınlanması ile oluşan kitap merkezi Orhangazi’de olan Avrasya Etnografya Vakfı Yayınlarından 40 sayfa olarak çıkar. Yenişehir köylerinin tarihçesi için ciddi bir çalışmanın oluşturduğu kitap tam anlamıyla bir başucu eserdir.
2004 yılında aslen Osmaniye Köyü’nden olan Bursa Tapu Sicil Müdürlüğünden emekli olan 1915 doğumlu Hüseyin Kaplan tarafından hazırlanan “Hayatım ve Hatıralarım” isimli bir kitap özel ve sınırlı sayıda baskısı ile yayınlandı. 93 göçmeni muhacir bir ailenin Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nda yaşadıklarını konu  alan kitap döneminin Yenişehir’inde bilinmeyen birçok konuya da kaynak olabilecek niteliktedir. Yenişehir araştırmalarına gönül veren Ali Bilgiç tarafından yayına hazırlanan kitap 146 sayfadan oluşmaktadır.

2007 yılında ise Yenişehir kitaplığı üç eser birden kazanır. Yayınlanan ilk kitap gazeteciliğinin yanında fotoğraf sanatçılığı, roman ve öykü yazarlığında da adından bahsettiren Gürhan Adana’nın eseri olur. Kozan Ofset tarafından 218 sayfa olarak basılan “Yenişehir Günlüğü” isimli kitap da öyküsel bir dille ele alınan konular gözlem yeteneği üstün bir gazeteci tarafından yazılarak yakın tarihe ışık olacak önemli bir eser meydana getirilir.

2007 yılının ikinci kitabı Gazeteci ve tarihçi yazar Yılmaz Akkılıç tarafından hazırlanarak okuyucu ile buluşan “Bir Mühendisin Anıları – Mehmet Beysel” olur. 1927 doğumlu olan Mehmet Beysel’in hayatı ve hatıralarını konu alan kitap Cumhuriyetin ilk dönemlerindeki Yenişehir’i anlatması bakımından Yenişehir tarihine ışık tutmaktadır. Rota Ofset tarafından basılan kitap 252 sayfadan oluşmaktadır.

2007 yılının son kitabı Ekim ayında İlhan Aşkın tarafından yayınlanır. 1983 ve 1987 genel seçimlerinde Bursa milletvekili seçilen ve 1990’lar da bir süre Devlet Bakanlığı görevi de yapan İlhan Aşkın’ın hayatı ve hatıralarını konu alan “B. Yenişehir’den TBMM’ye, İlhan Aşkın – İlk Milletvekili ve Bakan” isimli kitap Güncel Yayıncılık tarafından 240 sayfa olarak basılıp okuyucuya sunulur. Aşkın ailesinin hatıraları ile Cumhuriyetin kuruluş yılları ve ilçenin siyasi hayatı hakkında olan anlatımları ile dönemine açıklık getiren kitap gerek anlatıları ve gerekse fotoğrafları ile şehir belleğinde yer almış olur.

2010 yılında Tarih Öğretmeni ve Araştırmacı – Yazar Salih Erol tarafından Akbıyık Köyü’nün 1844 yılına ait Temettuat

Defteri Osmanlı Türkçesinden çevrilerek günümüz Türkçesi ile yayınlandı. “Akbıyık Köyü 1844” ismi ile yayınlanan kitap Yenişehir Ata Matbaa tarafından 60 sayfa olarak basıldı. Köye ait Temettuat Defteri ile 1844 yılı Akbıyık Köyünü mercek altına alan kitapda Akbıyık Köyü hakkında da değerli bilgiler bulunmakta.

2010 yılında Bursa’da Aziz Elbas ve Ahmet Erdönmez Koordinatörlüğünde kurulan Bursa Araştırmaları Merkezi’nin Yenişehir’in Yarhisar, Çiçeközü, Akbıyık köylerine yaptıkları kültür gezisinin ardından yayınladıkları “Bursa Araştırmaları Merkezi Kültür Gezileri – Yarhisar, Çiçeközü, Akbıyık, Tekke Köyleri ve Yenişehir” isimli kitap Bursa Kültür A.Ş. tarafından okuyucu ile buluşturuldu. Gezi notlarından ve geziye ait fotoğraflardan oluşan kitap alanında uzman tarihçi ve arkeologlar tarafından

kaleme alınmış makalelerden oluşmakta. Bahsi geçen yörelerin tarihini irdeleyen kitap 104 sayfa olarak yayınlanmıştır.

2011 yılında Yenişehir’de kitaplaşma açısından tam bir zenginlik yaşandı. Kaymakamlık tarafından da ivme kazandırılan Yenişehir’in belleğinin oluşturulması çalışmaları kapsamında dört kitap yayınlanırken toplamda yedi kitap kent belleği kütüphanesinde yerini aldı.

2011’de yayınlanan ilk kitap; eski fotoğrafları iyi ve doğru bir şekilde okuyabilen, güçlü hafızası ile mekân ve bireyleri analiz edebilen Turgut Yüce tarafından yayınlandı. 70 yıla yakın bir Yenişehir tarihini arşivlere kazandıran “Yenişehir Belleği” isimli kitap Yenişehir İlçesi Merkez ve Köylerini Güzelleştirme Derneği Yayınları tarafından okuyucu ile buluşturuldu. Fotoğraf ve fotoğraflara ait anlatımlardan oluşan kitap 192 sayfa olarak yayınlandı. Çalışması ile yerel tarihe farklı bir soluk kazandıran Turgut Yüce’nin bu kitabı toplumun her kesimi tarafından beğeni ile okundu.

2011 yılının ikinci kitabı; Akademik çalışmaları ile de adından bahsettiren Salih Erol’dan geldi. “Hüdavendigâr Vilâyet Salnâmelerinde Yenişehir Kazası 1870-1927” ismi ile yayınlanan kitap da Yenişehir İlçesi Merkez ve Köylerini Güzelleştirme Derneği Yayınları tarafından 416 sayfa olarak basıldı. Bir dönem Yenişehir’e bağlı İznik ve Yarhisar nahiyelerini de kapsayan kitap 1870 yılı ile 1927 yılı arasında ki Yenişehir’e ışık tutması açısından oldukça değerli bilgiler barındırmakta.

2011 yılının üçüncü kitabı; yıllarını gazeteciliğe vermiş, Yenişehir tarihi gönüllüsü şair ve yazar Ali Bilgiç tarafından yayınlandı. Semih Ofset tarafından 96 sayfa olarak yayınlanan kitap yine Yenişehir İlçesi Merkez ve Köylerini Güzelleştirme Derneği Yayınları tarafından okuyucu ile buluşturuldu. “Yenişehir’in Efsanevi Din Adamı Yeşil Hoca” ismini taşıyan kitap 1859 doğumlu olan Yeşil Hoca olarak tanınan Muhammed Necati Simavi’nin hayatını konu almakta.

2011 yılında Yenişehir Kaymakamlığı aracılığı ile kurulan Yenişehir İlçesi Merkez ve Köylerini Güzelleştirme Derneği Yayınlarının son kitabı Öğretim Görevlisi Ülkü Küçükkurt tarafından yayınlandı. 144 sayfadan oluşan “Bursa’nın Yenişehir İlçesi Gökçesu-Barcın Köyünde Çeyiz Sandığı ve Çeyiz Sandığında Oyalar” isimli kitap Yenişehir’de Halk Bilimini aydınlatması adına kütüphanelerimizde yerini aldı. Öğretmen olan Gökçesu’lu bir anne ve yine öğretmen olan Barcın’lı bir babanın kızı olan Ülkü Küçükkurt Barcın ve Gökçesu Köylerine ait gelenek görenek ve el sanatlarının yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılabilmesi adına önemli ve değerli bir eseri kütüphanelerimize kazandırmış oldu.

2011 yılında şehir belleğinin yayınlanan diğer bir kitabı Gazeteci – Yazar Gürhan Adana tarafından hazırlanan “Yenişehir Yazıtı” isimli kitap oldu. Star Ajans tarafından 224 sayfa olarak yayınlanan kitap da öyküsel bir dille ele alınan konular yerel tarih araştırmacılarına kaynak olacak değerde bilgiler barındırmakta. Gürhan Adana tarafından çeşitli tarihlerde gazetelerde yayınlanan gözlemci haberciliğe dayalı belgesel niteliğindeki haberlerden oluşan kitap içerik ve fotoğraflarıyla gayet doyurucu ve öykü tadıyla bir çırpıda okunuveren bir eser.

2011 yılının diğer bir kitabı yazdıklarıyla bir devre not düşen Osmaniye Köyü’nün çınarı merhum Hüseyin Kaplan’dan gelir. “Bursa – Yenişehir Osmaniye Köyü’nün Tarihçesi” isimli kitap Ali Bilgiç tarafından yayına hazırlanıp sınırlı sayıda özel baskı yapılır. 64 çift sayfadan oluşan kitap Osmanlı Türkçesi ve günümüz Türkçesi ile yayınlanır. Osmaniye Köyü’nün kuruluşu, tarihine, Kurtuluş Savaşı dönemine ve Cumhuriyet dönemine ait önemli bilgilerin yer aldığı kitap Yenişehir kitaplığında yer bulur.

2011 yılının son kitabı; Gün Medya Grup Gazete Matbaacılık tarafından sunulur. “Fotoğraflarla Yenişehir Tarihi” isimli kitap 96 sayfadan oluşurken Yenişehir’in çeşitli yerlerine ait bir zengin bir fotoğraf koleksiyonun okurlara sunmaktadır.

2014 yılı da tıpkı 2011 yılı gibi Yenişehir kitaplığı açısından verimli bir yıl oldu. 2014 de Yenişehir kitaplığı üç eser kazandı. 2014 yılında yayınlanan ilk kitap Tarihçi – Yazar Salih Erol’a ait. Erol 2014 yılının başlarında “Belgeler Işığında Koyunhisar Zaferi ve Aydoğdu Bey” isimli çalışmasını okuyucu ile buluşturdu. Osmanlı Devleti’nin tarih sahnesine çıkmasında önemli bir yeri olan Koyunhisar zaferi ve bu zaferde şehit düşen Osmangazi’nin yeğeni Aydoğdu Bey’i konu alan kitap belgeler ile ele alınarak değerlendirilmiş. 68 sayfadan oluşan bu kitap Koyunhisar Muhtarlığının desteği ile okuyucu ile buluşmuş.

2014 yılı 25 ve 27 Ekim tarihleri arasında Yenişehir Belediye başkanlığı tarafından organize edilen “Tarihten Günümüze Yenişehir Sempozyumu” şehir tarihi açısından oldukça verimli ve tatminkâr geçti. Sempozyum boyunca ele alınan tebliğler ve makalelerin oluşturduğu Sempozyum Bildiri Kitabı ise Uludağ Üniversitesi tarafından yayınlandı. 502 sayfadan oluşan kitap Yenişehir yerel tarihi, kültürü  ısından oldukça önemli bir kaynak niteliği taşımaktadır.

2014 yılının son kitabı Aralık ayında Gürhan Adana tarafından yayınlandı. Star Ajans’tan basılan 210 sayfadan oluşan kitap Adana’nın önceki kitapları gibi gazetelerde yayınlanmış haber seçmelerinden oluşmakta. “Yenişehir Defteri” ismini taşıyan kitap Adana’nın daha önce yayınlanmış kitapları ile aynı tarzda yazılmış. Gözlemci gazeteciliği ile konuları okuyucu sıkmadan öyküsel bir dille anlatan kitap tarihe de bahsettiği konularda not düşmekte.

2015 yılında yayınlanan kitap Yenişehir’in Çanakkale Kahramanı Müstecip Onbaşı’yı konu almakta. İsmail Bilgin tarafından kaleme alınan “Denizaltıyı Vuran Kahraman” olarak isimlendirilen kitap 78 sayfadan oluşmakta. Çocukların tarihi öğrenebilmesi açısından resimli öykü kitabı olarak hazırlanan kitap Erdem Çocuk Yayınları tarafından yayımlanmış.

Geçtiğimiz günlerde Yenişehirli Araştırmacı – Yazar Nurettin Baydur tarafından “İlk Başkentimiz Yenişehir ve Bursa” isimli kitap yayınlandı. Kitap elimize ulaşmadığı için içerik hakkında her hangi bir şey yazamadık. Uzun bir dönemdir çalışmalarından haberdar olduğumuz kitabı merakla beklediğimizi bildirmek isterim.

Bunlar Yenişehir hakkında basılı olan kitaplar. Bir de değinmemiz gereken kitap formatında olan emek harcanıp hazırlanan basılı olmayan kitaplar mevcut. Bunlardan ilki “Mollaoğlu Ali Üzüm’ün Hatıratı” isimli eser. 1884 ile 1955 yılları arasında yaşamış olan Ali Üzüm hatıratında Osmanlı Devleti’nin son dönemlerini ve Kurtuluş Savaşı dönemlerini ele almış. Özellikle Kurtuluş Savaşı ile ilgili verdiği bilgiler şehir tarihi için çok değerli. Geçmiş yıllarda Yenişehir Gazetesinde yazı dizisi olarak verilen eser Ali Bilgiç arşivinde yer almakta.

Diğer bir basılı olmayan kitap ise 1991 yılında dönemin kaymakamı Selçuk Botsalı talimatıyla İzmirli Sanat Tarihçi Ersal Yavi’ye hazırlattırılan “Bursa Yenişehir” isimli kitaptır. Çalışmasını tamamlayıp yayın aşamasına getiren Ersal Yavi’nin bu kitabı ne yazık ki yayınlanamadı. Yayın haklarını Ali Bilgiç’e devreden Ersal Yavi’nin bu eseride okuyucu ile buluşmayı beklemektedir.

Basılmayan diğer bir eser ise birçoğumuzun İngiliz Mehmet olarak bildiğiMehmet Göktekin tarafından hazırlanan “Osman Gazi ve Yenişehir” isimli kitaptır. 1900 doğumlu olan Mehmet Göktekin; 1970’li yıllarda gerek tarihe olan ilgisi gerekse de etrafının teşviki ile Yenişehir tarihi hakkında çalışmalara başlamış. İki cilt olarak hazırlanan kitap 1990-92 yılları arasında Ali Bilgiç tarafından baskıya hazırlanmış fakat varislerin anlaşamaması nedeniyle basılamamıştır.

2018 yılının Ocak ayında Sabancı Üniversitesin de Doktora tezini veren Fatma Melek Arıkan’ın İngilizce olarak hazırladığı “Periphery” in the Heartlands: Yenişehir ve İznik, 1863-1909” (Çeviri: Merkezdeki Çevre: Yenişehir ve İznik 1863-1909) isimli eser döneminin ilk kez okuyucusu ile buluşmuş birçok olayını içermesi açısından hem Türkçeye kazandırılmalı hem de şahsi görüşüm muhakkak ki basılı eser olarak yayınlanmalıdır.

Yenişehir’in kitaplaşma açısından ne kadar şanslı bir ilçe olduğu yukarıda değindiğimiz kitaplardan da anlaşılmakta. Bundan elli yıl kadar önce yazılı bir kaynağı bulunmayan Yenişehir’de bugün birçok kaynak kitap mevcut. Daha bunların içerisine 2008 yılı Ekiminde yayına başlayan 2011 Ağustosuna kadar yirmi dört sayı yayınlayan “Memleket Yenişehir” dergisini, 2003 yılı Haziranında Yenişehir özel sayısı olarak yayınlanan “Bursa Defteri” dergisini katmadık. Özellikle Sahipliğini, sorumlu ve yazı işleri müdürlüğünü Ayhan Alpoğuz’un yaptığı derginin içeriğinde yer alan makaleler Yenişehir kaynakçası için oldukça göz doldurur nitelikte.

Yalnız burada Ali Bilgiç tarafından Eylül 2009 tarihinden beridir yayınlanan Yenişehir e-gazeteden bahsetmeden geçebilmek mümkün değil. E-gazete olarak neredeyse 100. sayısına ulaşmak üzere olan aylık yayınlanan gazete olmaktan ziyade aslında tam bir Yenişehir Ansiklopedisi niteliğinde. Yenişehir araştırmacıları için ileride çok değerli bir eser niteliğini taşıyacağından kesinlikle eminim.

Tüm bu basılı veya basılı olmayan eserlerin yanında bir de burada değinilmesinde yarar bulduğum çalışma aşamasında olan eserlerdir.

Bu eserlerin en başında mazide kalan fotoğrafların çözümlenmesinde ki ustalığını hepimizin yakından bildiği Turgut Yüce’nin Yenişehir esnaf ve meslek dalları hakkında hazırladığı kitap var. Şu günlerde kitabın mizanpajını ben yapmaktayım. Kitabın en kısa zamanda okuyucu ile buluşacağını umuyorum.

Diğer bir çalışma ise Salih Erol’un Yenişehir Tarihi ile ilgili olarak hazırladığı derinlemesine bir çalışmanın eseri olacak kitap. Uludağ Üniversitesi öğretim görevlisi hemşehrimiz Prof Dr. Doğan Şenyüz hocamın teşvikleri ile hazırlanma aşamasında olan kitabı merak ile beklemekteyiz.

Diğer bir çalışma yine Salih Erol tarafından hazırlanan 19. Yüzyılın başlarında Yenişehir’de oldukça önemli bir şahsiyet olan Ethem Paşa konulu kitap. Bu kitabın da en kısa sürede okuyucu ile buluşmasını umarız.

Osman Gazi’nin kayınpederi olan Şeyh Edebali’nin bir sözü vardır bilirsiniz aslında; “Geçmişini iyi bil ki, geleceğe sağlam basasın, nereden geldiğini unutma ki, nereye gideceğini unutmayasın”. İşte bu yüzdendir tarihe olan gereksinimimiz.

Geçmişi unutmadan, gelecekte kim olduğumuzu bilerek yaşamak dileğimle…